GEVONDEN
De docufilm ‘Found’ laat een intens en breed beeld zien van de ingrijpende gevolgen van afstand en adoptie en van de politieke keuzes en overheidsmaatregelen die deze praktijk mogelijk maakten. In China lag hier de zogeheten eenkindpolitiek aan ten grondslag, bedoeld om de overbevolking tegen te gaan. De baby’s werden op drukke plekken neergelegd waar veel mensen waren, zodat ze konden worden ‘gevonden’. Een vondeling is geen wees. Er is niks romantisch aan.
In Nederland lag in de 19e eeuw een beschavingsoffensief ten grondslag aan het ontstaan van zogeheten doorgangshuizen. Vondelingenpraktijken moesten worden bezworen en ongehuwd zwangere meisjes en vrouwen of anderszins ‘gevallen vrouwen’ en ook hun bastaardkinderen, moesten uit het straatbeeld verdwijnen. Tegelijkertijd werd het als een daad van christelijke naastenliefde gezien om deze moeders en hun kinderen achter de muren van tehuizen voor ongehuwde moederzorg en in kindertehuizen op te vangen en ‘doorgang’ te bieden richting een ‘nieuw’ leven. Alsof alles wat eraan vooraf was gegaan, vergeten kon worden. In de eerste helft van de 20e eeuw zijn in Nederland vermoedelijk duizenden baby’s en kinderen zonder wettelijke grondslag aan andere ouders vergeven. Het is een feitelijk onjuiste voorstelling van zaken dat de meeste moeders werden geholpen om hun kindje te houden. Alleen wanneer zij een deugdelijke huwelijkspartner vonden, waarbij de grootouders van beide kanten bereid waren om de schande van de seks voor het huwelijk en het bestaan van een bastaardkind te verdragen (of weg te moffelen), lukte het soms om een gezinsbestaan op te bouwen. Er was in veel situaties sprake van maatschappelijke en institutionele tegenkrachten. Na de Tweede Wereldoorlog veranderden de opvattingen. In de naoorlogse situatie bevonden zich in ons land duizenden ongehuwd zwangere meisjes en vrouwen, ongehuwde moeders, weduwen en kinderen die waren achtergelaten of achtergebleven, al dan niet vanwege het verlies of gemis aan (hun) ouders.
Het lijkt erop dat na WO II sprake is geweest van een nieuw beschavingsoffensief. In ieder geval staat vast dat in ons land een wettelijk gelegitimeerde praktijk mogelijk is gemaakt die – voor een piepklein landje vergeleken met China – tot een situatie heeft geleid waarin op grote schaal meisjes en vrouwen hun kind hebben moeten opgeven. Dat kon gebeuren omdat hen de hulp die zij nodig hadden, werd onthouden en omdat kinderbeschermingsmaatregelen werden ingezet om te kunnen voldoen aan de vraag naar -witte – kinderen. Deze vraag volgde het aanbod, niet andersom. De baby’s op hun beurt werden niet op een druk plein of in een drukke straat neergelegd zodat zij ‘gevonden’ konden worden. Achter de muren van tehuizen en afgesloten ruimten werden zij voor de wereld verborgen gehouden. Opdat niemand zou weten wie, en waar ze waren. De moeder zou haar kind niet meer kunnen terugvinden.
‘Je moet veel moed hebben om terug te komen voor je verhaal.’ Dit zegt de genealoog in de docufilm. Zij begeleidt de rootsreis in China van drie interlandelijk geadopteerde jonge vrouwen en ook het proces van zoeken naar familie en babyverzorgsters. Wat mij betreft is deze vrouw het levende bewijs dat de inzet van integere en vakbekwame ervaringsdeskundigheid belangrijk is. Hopelijk gaat deze film doordringen tot in de vezels van onze samenleving, de politiek, de Nederlandse overheid en haar instituties van toen en nu. Met het ‘rommelen’ in cultuur-genetische- en familiestructuren wordt onherstelbare schade aangericht. Het kost de samenleving veel geld om daar iets van ‘reparatie’ tegenover te stellen. Brede maatschappelijke en juridische erkenning van geschonden mensenrechten zou hieraan vooraf moeten gaan.Het zou goed zijn als onderzoeks- en reparatiekosten in een echte oplossing resulteren in plaats van het spreekwoordelijke ‘doekje voor het bloeden’. Belastingbetalers hebben indirect bijgedragen aan de kosten voor het op de weg brengen van een rammelend voertuig dat maar niet wil wijken, laat staan stoppen en dat een gevaar op de weg en voor de volksgezondheid vormt. Uiteraard doel ik op het zwalkende landelijk onderzoek en het ferme eindrapport over dit onderzoek van de Commissie van deskundigen onder voorzitterschap van Prof. Dr. Catrin Finkenauer. Het was allemaal niet nodig geweest als er vanaf het begin naar ons was geluisterd. Belanghebbenden willen geen gelijk krijgen. Ze willen weten wat er gebeurd is, waarom en wie er op aan te spreken valt.
Laten we hopen dat onze demissionair minister Sander Dekker zijn wijsheid inzet en dit op hol geslagen vehikel eindelijk van de weg haalt. Dan kunnen we tenminste rustig gaan slapen. Om de volgende dag te beginnen met de aanleg van een nieuw wegdek.